Günümüzde finansal piyasa yatırımcılarının alım kararlarını etkileyen başlıca iki analiz yöntemi görülmektedir. Bunlar "Teknik Analiz" ve "Temel Analiz" diye adlandırılan analiz yöntemleridir. Bazı yatırım profesyonelleri sadece bir yönteme inanarak yalnız bu yöntemi kullanırken (hatta daha da ileri gidip diğer sistemi kullananları eleştirirken), bazıları ise her iki yöntemi de analizlerinde kullanıp bunların sonuçlarına göre yatırım kararları almaktadırlar.
Bu konuda kullanılan benzetmeye de burada yer vermek isteriz. Aslında bir anlamda iki yöntem için de geçerli olan bu benzetme genelde Temel Analiz savunucularının Teknik Analiz’e inananlar için yaptığı bir yorumdur. “Geçmiş bilgileri inceleyerek yatırım yapmak, dikiz aynasından geriye bakarak arabayı ileriye doğru sürmeye çalışmaktır.” Bizce bu sözün anlatmak istediği en önemli ve unutulmaması gereken nokta geçmişin önemi olmasına karşın gerçekten önemli olan gelecektir, çünkü yatırım yapıldığı zaman şirketin geçmişine değil de geleceğine yatırım yaptığımızdır.
Aslında her iki yöntem de kendi disiplinleri dahilinde geçmiş bilgisini özümseyerek, gelecek için tahminlerde bulunmaya çalışmaktadır. Aralarındaki ana fark; Temel Analiz şirketlerin finansal bilgileri, piyasadaki yeri gibi bilgileri araştırıp değerini tesbit etmeye çalışırken, Teknik Analiz’in fiyat hareketlerini incelemesidir.
Bu çalışmada Teknik Analiz hakkında çok temel bilgiler yer almakta ve Teknik Analiz’e bir giriş yapılmaktadır. Bu amaçla önce Temel Analiz ile ilgili kısa bilgiler verilecek ardından da Teknik Analiz’e geçilecektir.
Genel Bilgiler
Temel Analiz (Fundamental Analysis)
Temel Analiz ekonomik, endüstriyel, sektörel faktörler ile şirketlerin durumlarını inceleyerek şirketlere bir değer biçmeye ve biçilen bu değeri şirketin piyasa tarafından biçilen değeri ile (şirketin hisse senedi fiyatı) karşılaştırmaya çalışmaktadır. Bunu yapmak için ise makro ve mikro ekonomik göstergeler, şirketin ve bağlı olduğu endüstrinin büyümesi ve gelişmesi gibi tahminler, şirketin geçmiş finansal bilgi istatistikleri gibi bilgileri kullanmaktadır.
Etkin Piyasa Teorisi (Efficient Market Theory)
Bu teoriye göre piyasada işlem gören fiyatlar, ilgili oldukları enstrümanla ilgili (hisse senedi, kıymetli metal, emtia vb) bütün haber, enformasyon ve beklentileri içermektedir. Çünkü yatırımcılar ve piyasa profesyonelleri bütün bunları dikkatle inceleyerek bir fiyat belirlemekte ve bu fiyatlardan oluşan piyasa konsensu da bütün bu bilgileri içermektedir. Bu nedenlerden ötürü piyasada boşluklar yakalamak ve sürekli piyasadan iyi getiriler sağlamak mümkün değildir.
Bu teori bütün bunları dikkate alarak bir fiyatın uzun süre gerçek değerinden yukarı (overpriced/overbought) veya aşağı (underprized/oversold) kalmasını imkansız diye nitelendirmekte ve fiyatların ilgili oldukları enstrümanla ilgili (hisse senedi, kıymetli metal, emtia vb) haber, enformasyon ve beklentilerin belirlediği doğrultuda oluşacağını ifade etmektedir.
Bu teorinin varsayımlarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
- Yatırımcının temel amacı nihai zenginliğin faydasını maksimize etmektir (ençoklamaktır).
- Yatırımcılar risk ve getiri temeline dayalı seçimler yapmaktadırlar.
- Yatırımcıların risk ve getiri beklentileri homojendir.
- Yatırımcılar birbirinin aynı zaman ufkuna sahiptirler.
- Bilgi serbestçe elde edilebilmektedir.
Teknik Analiz (Technical Analysis)
Teknik Analiz geçmiş finansal bilgilerin yardımıyla, fiyat oluşumlarını inceleyerek gelecek için fiyatın yönünü tahmin etmeye çalışmaktadır.
Günümüzde çok yoğun kullanılan Teknik Analiz sadece fiyat (price) ve hacim (volume) grafiklerini incelemek olarak bilinse de, bir hisseye ait geçmiş temel oranlar (rasyolar; hisse başı kar, fiyat/kar vb) ve bunlara bağlı fiyat değişimlerini izleyen Teknik Analiz programları/yöntemleri de mevcuttur.
Borsada oluşan fiyatların teknik incelemesi dört noktada toplanmaktadır:
Fiyat Değişikliklerinin İncelenmesi:
Fiyatların en yüksek, en düşük değerleri ve kapanışları arasındaki farklar veya bu değerlerin önceki günlere göre değişimleri ve bu değişimlerinin yönü grafikler yardımıyla incelenmektedir.
Zamanın İncelenmesi:
Grafik skalalarının alt yatay çizgisi incelenen serinin zaman boyutunu yansıtmaktadır. Bu noktada, zaman boyutunu öne çıkaran göstergelerin hazırlanması ve grafikler yardımıyla yatırımcı psikolojisi ve davranış biçiminin hangi aralıklarla tekrarladığı tespit edilmeye çalışılmaktadır.
Grafikte kullanılacak zaman birimi yapılan araştırmanın niteliğine göre belirlenmekte; eldeki verilerin zamana göre davranışları gözlenerek yatırımcıların davranış biçimleri incelenmekte ve geleceğe yönelik tahminler yapılabilmektedir.
Miktarın İncelenmesi:İşlem miktarları arz ile talep arasındaki gücün ölçüsü olup; fiyatların ne kadar güçle aşağı veya yukarı doğru hareket ettiklerini yansıtmaktadır.
Yatırımcıların duyguları ve heyecanları trendleri meydana getirmekte ve derinliğin incelenmesi yatırımcıların borsaya bakışlarını vermektedir. Bu aşamada Yükselenler/Düşenler Endeksi, Yükselenlerin/Düşenlerin Miktarı ve/veya Yeni En Yüksek/En Düşükler gibi enstrümanlarla borsanın nabzı ölçülmektedir.
Tarihçe
Teknik analizin köklerini, Charles Dow tarafından 1900’lerde geliştirilen ve bugün amerikan piyasasının en önemli göstergelerinden biri sayılan "DJIA - Dow Jones Industrial Average" ın çıkış noktası olan "Dow Theory" de bulmak mümkündür.İnsan Faktörü
Fiyatları belirleyenler insanlardır. Bir alım işleminin gerçekleşmesi için aynı piyasa koşullarında bir takım insanlar satış yaparken, bir takım insanların da alım yapmaya karar vermesi gerekmektedir. Temel Analiz ve Teknik Analiz gibi bilimsel analizlerle elde edilen sonuçlar yatırımcıların bu kararlarını etkilemekte, ancak kararın ana sebebi beklentiler olmaktadır.
İnsanların duygu ve beklentilerini önceden tahmin etmenin zorlukları, düşünülebilecek her türlü analiz sisteminin tamamen (%100) başarılı olma şansını azaltmaktadır. Bununla beraber fiyatları belirleyen insanların (piyasa profesyonelleri, kurumsal yatırımcılar, spekülatörler, manipulatörler ve her kesimden yatırımcılar) değişik kültür, eğitim, bilgi yapılarına sahip olması bunu daha da zorlaştırmaktadır.
TEKNİK ANALİZ
Günümüzde Teknik Analiz, bazı yatırımcılar için tek karar verme kaynağı iken; bazı yatırımcılar açısından yaptıkları Temel Analiz neticesinde yonelmeyi düşündükleri yatırımlar için doğru zamanlamayı (pozisyon açma -bir piyasaya girilmesi- ve kapama -bir piyasadan çıkılması- zamanları, market timing) yakalamaları açısından destekleyici bir analiz olmaktadır.
Teknik Analiz üç ana unsurdan oluşmaktadır:
- Gorsel Analiz (Visual Analysis)
- İndikator Yorumları (Indicator Interpretation)
- Otomatik İşlem Sistemleri (Automated Trading)
Teknik Analiz'in Varsayımları
- Piyasa değeri sadece arz ve talebin karşılıklı etkileşimiyle belirlenmektedir.
- Arz ve talep rasyonel ve irrasyonel birçok faktorden etkilenmektedir.
- Hisse senedi fiyatları yeterli zaman uzunluklarında piyasadaki küçük dalgalanmalar dışında trend halinde hareket etme eğilimi gostermektedirler.
- Arz ve talepteki kaymalar trendde değişmelere neden olmaktadır.
- Nedeni ne olursa olsun arz ve talep kaymaları grafiklerle belirlenebilmektedir.
- Bazı grafik ornekleri tekrarlama eğiliminde olup; bunlar gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etmekte kullanılmaktadır.
- Bir endüstri kolu hakkında ana enformasyon kaynağı olan bilanço, gelir tablosu veya finansal bilgilere sıkı sıkıya bağlı olmayıp; bizzat piyasadan derlenen veriler kullanılarak analizler yapılmaktadır.
- Bu analizde yeni bir bilgi onemsiz olup; onemli olan fiyat hareketlerindeki değişimi algılayabilmektir.
- Fiyatı belirlenmiş bir hisse senedi için zamanlama faktorü onem kazanmakta ve Teknik Analiz de bu zamanlamanın belirlenmesinde kullanılmaktadır.
- Hisse senetleri dışında tahvil, yatırım fonları, opsiyonlar, doviz kurları, faiz oranları, kıymetli metal ve emtialar gibi yatırım araçlarında da kısa ve uzun vadeli analizlerde kullanılabilmektedir.
- Fiyat formasyonları kendilerini tekrarlamayabilmektedir.
- Bir kuralın verimliliği herkesin uygulamasıyla verimsizleşebilmektedir.
- Gerçekte Teknik Analiz kuralları kolay uygulanabilir olmayıp yorumlamayı amaçlamakta; bu durum objektif ve subjektif yargıların işin içine girmesinden dolayı farklı yatırım kararlarının verilmesine yol açabilmektedir.
